07 dec Weetjes over ammoniak

In de discussies over stikstof merkt NMV dat de kennis en feiten met betrekking tot ammoniak uit de veehouderij bij veel mensen zeer gering is. Om een goede discussie te kunnen voeren en een gericht beleid te kunnen maken is het van groot belang om te weten wat ammoniak is en wat de effecten en consequenties van ammoniak zijn. Daarom heeft NMV voor haar leden kort iets op papier gezet over ammoniak. Over ammoniak gaan de wildste verhalen. In de 70-er en 80-er jaren moesten dode bomen de samenleving overtuigen van het onheil van de verzurende werking van ammoniak. Inmiddels blijkt het effect van ammoniak heel anders te liggen. Onderscheid moet worden gemaakt tussen het effect van ammoniak in de lucht, op de bodem en het vermestende effect.

1. Ammoniak in de lucht

Vaak wordt de werking van ammoniak in de lucht en in de bodem door elkaar gehaald. Ten onrechte. Allereerst de effecten van ammoniak in de lucht. Ammoniak is een base en neutraliseert zuren die bij verbranding van fossiele brandstoffen vrijkomen. Dus ammoniak heeft een gunstig effect in de lucht. Ammoniak haalt 50% van alle zuur uit de lucht. Dus zonder de veehouderij zouden de bossen grote schade ondervinden van zure regen en zouden gebouwen aangetast worden. Over de heilzame werking van ammoniak in de lucht lijkt nu dus eindelijk overeenstemming te bestaan.

2. Ammoniak op de grond

Over verzuring in de bodem door ammoniak zijn de meningen verdeeld. Als ammoniak als ammonium neerslaat kan dit omgezet worden in nitraat. Bij dit proces komt een zuur vrij. Maar als nitraat omgezet wordt in zuurstof en elementaire stikstof (denitrificatie) is dat proces net andersom en dat werkt ontzurend. Als nitraat opgenomen wordt door de plant, is er een ontzurende reactie van de wortels. Dus tegenover verzuring staat ontzuring. Alleen op het moment dat meer nitraat wordt gevormd dan wordt opgenomen en omgezet in luchtstikstof, kan men van verzuring spreken. Dit is mogelijk op de droge zandgronden waar weinig denitrificatie plaatsvindt. Dus het ‘probleem’ van verzuring door ammoniak speelt slecht op 5% van het Nederlandse grondgebied. Dat verzuring ook een positieve kant heeft is minder bekend. Het is niet voor niets dat de waterleidingbedrijven juist uit nitraatuitspoelingsgevoelige grond het drinkwater oppompen. Door nitraatuitspoeling ontstaat verzuurd grondwater, dus water met een lage PH. Dit water is zacht. De consument wenst zacht water en wordt dus op haar wenken bediend.  Bij het berekenen van ammoniak telt men de verzuring op en men vergeet de ontzurende reacties.

3. Ammoniak en vermesting

Dan het effect van ammoniak op de bossen. Deze reageren gunstig op wat extra stikstof. Het bos groeit iets harder, maar van vermesting is geen sprake. De heidevelden hebben ook weinig te vrezen, want ammonium wordt omgezet in nitraat bij een goede pH en een goed doorluchte grond. Heidegronden zijn van nature erg zuur, er zal dus weinig nitrificatie plaatsvinden, bovendien is het inzetten van graasdieren een goedkope manier om de natuur te verschralen.

Nauwelijks aandacht is er voor het feit dat in sommige ecosystemen fosfor of kali juist de beperkende factor is bij de groei van planten en er juist door het toevoegen van deze stoffen verandering van vegetatie zal plaatsvinden.

Er zijn ook natuurgebieden die ongevoelig zijn voor stikstofdepositie, zoals broekbossen en zoet- en zoutwatermoerassen. In een gezond ecosysteem verdwijnt de gedeponeerde ammoniakstikstof via nitrificatie en denitrificatie weer naar de lucht als stikstofgas. Echter door stikstofdepositie, veroorzaakt door verbranding van fossiele brandstoffen, blijken ecosystemen zo verzuurd, dat de bacteriële- werking stopt (pH 4,2). Het gevolg is dat nitrificatie en ook denitrificatie afneemt en ammoniumverbindingen zich in de bodem ophopen met als gevolg verrijking van de bodem en verarming van de biodiversiteit. Maar wie is hier de schuldige? Was het de boer met ammoniak of was het de industriële revolutie?

4. Ammoniak en volksgezondheid

Van de drie milieugebieden lucht, water en bodem is de lucht vanwege de directe weg naar de long verreweg de belangrijkste voor de volksgezondheid. De in Nederland geproduceerde ammoniak is genoeg om 80 % van de verzurende stoffen te neutraliseren. De gevormde stoffen, ammoniumnitraat en ammoniumsulfaat, zijn minder schadelijk dan NOx en SO2 uit verkeer, industrie en verwarmingsketels. Bovendien zorgt de reactie voor een grotere verspreiding. Dat is gunstiger tegen smogvorming. Tevens kan men stellen doordat ammoniak het gehele jaar door in de lucht zit en de potentiële smogvormer NOx uit de lucht zuivert, er een preventieve werking uit gaat van ammoniak tegen smogvorming in warme periodes. Ook heeft ammoniak een gunstige invloed op smog doordat ammoniak ozon (O3) en traan verwekkende chloorverbindingen kan reduceren.

5. Gevolgen Nederlandse ammoniakbeleid

Bij vermindering van ammoniakuitstoot zullen de volgende effecten optreden:

1. De lucht wordt zuurder: meer smogvorming, negatief effect op de volksgezondheid;

2. Het effect op de biodiversiteit is beperkt, zo niet nihil.